Trong thế giới hiện đại ngày nay, chúng ta thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng xanh mà không hề nhận ra tầm quan trọng của nó, từ màn hình máy tính điện thoại di động hay là đèn led trong nhà, ánh sáng có thể hiện diện xung quanh chúng ta mọi lúc mọi nơi. Vậy ánh sáng xanh là gì và nó ảnh hưởng như thế nào đến chúng ta. Qua bài viết này bạn có thẻ hiểu rõ hơn về ánh sáng xanh, một số ảnh hưởng và các biện pháp bảo vệ bản thân khỏi những tác động mong muốn của ánh sáng xanh. Cùng mình khám phá ngay để có cái nhìn toàn diện về loại ánh sáng phổ biến trong cuộc sống của chúng ta nhé.
Ánh sáng xanh là gì?
Ánh sáng xanh là một loại ánh sáng ta có thể nhìn thấy, bước sóng này nằm trong khoảng từ 390 – 495 nanomet. Nó phát ra từ nhiền nguồn khác nhau, bao gồm các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại di động, tivi cũng như đèn led và đèn huỳnh quang. Ánh sáng xanh được chia thành hai loại chính: Ánh sáng xanh tím với bước sóng từ 380 – 450 và ánh sáng xanh lam với bước sóng từ 450 nm đến 495 nm.
Ánh sáng xanh có năng lượng photon cao hơn so với các màu sắc khác trong quang phổ nhìn thấy như màu xanh lục hoặc đỏ. Do đó, khi tiếp xúc với mức độ ánh sáng cao, có nguy cơ gây tổn thương cho các tế bào trong cơ thể, khi mắt liên tục tiếp xúc với ánh sáng xanh có cường độ cao, có thể xảy ra tổn thương đối với các tế bào biểu mô sắc tố trong võng mạc, gây rối loạn điều tiết mắt, giảm thị lực và tăng nguy cơ mắc các vấn đề thị lực như mù lòa.
Nguồn gốc của ánh sáng xanh
Nguồn gốc của ánh sáng xanh từ tự nhiên và nhân tạo. Dù lượng ánh sáng xanh từ các thiết bị nhân tạo ít hơn so với ánh sáng phát ra từ mặt trời, nhưng do thời gian tiếp xúc lâu dài và khoảng cách gần, nó có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.
Nguồn ánh sáng xanh tự nhiên chủ yếu đến từ mặt trời. Ánh sáng xanh từ mặt trời giúp tăng cường sự tập trung và duy trì sự tỉnh táo cho cơ thể.
Ngược lại, ánh sáng xanh nhân tạo phát ra từ các thiết bị trong gia đình như đèn LED, đèn huỳnh quang, tivi màn hình phẳng, máy tính, điện thoại thông minh và máy tính bảng. Mặc dù các thiết bị này phát ra ánh sáng xanh với cường độ khác nhau, nhưng nếu tiếp xúc thường xuyên, nguy cơ gây hại cho mắt là rất cao:
Đèn huỳnh quang: Phát ra khoảng 25% ánh sáng xanh có hại. Dù tỷ lệ này thấp hơn so với ánh sáng từ mặt trời, nhưng do khoảng cách gần và thời gian tiếp xúc kéo dài, nó vẫn có thể gây hại đáng kể cho mắt.
Các thiết bị điện tử (đèn LED): Sử dụng trong màn hình máy tính, máy tính bảng, điện thoại thông minh và tivi, phát ra khoảng 35% ánh sáng xanh có hại. Do tiếp xúc trực tiếp, gần với mắt, nguy cơ có thể cao hơn.
Mỗi thiết bị điện tử có bước sóng ánh sáng xanh khác nhau, ví dụ: điện thoại là 455nm, tivi là 450nm, máy tính, laptop là 450nm, đèn bàn là 435nm. Tất cả đều nằm trong quang phổ ánh sáng xanh có hại cho mắt.
Do đó, việc duy trì khoảng cách hợp lý và cẩn trọng khi sử dụng các thiết bị này là rất quan trọng, theo khuyến cáo của các chuyên gia nhãn khoa.
Tác động của ánh sáng xanh đến cơ thể con người
Ánh sáng xanh có thể mang lại cả lợi ích lẫn tác hại đối với sức khỏe, tuỳ thuộc vào thời điểm và mức độ tiếp xúc. Lợi ích của ánh sáng xanh (khi tiếp xúc hợp lý vào ban ngày)
Khi tiếp xúc hợp lý với ánh sáng xanh – đặc biệt là từ nguồn tự nhiên như mặt trời – cơ thể con người có thể nhận được nhiều lợi ích:
- Điều chỉnh chu kỳ sinh học (nhịp sinh học), giúp đồng bộ hoá chu kỳ ngủ – thức.
- Tăng cường sự tỉnh táo, cải thiện khả năng tập trung và nhận thức.
- Hỗ trợ trí nhớ, góp phần cải thiện hiệu suất làm việc và học tập.
- Ánh sáng xanh còn có tác động đến tuyến tùng, giúp điều chỉnh việc sản xuất melatonin và ảnh hưởng đến mức cortisol – hai hormone quan trọng điều tiết giấc ngủ và mức năng lượng trong ngày.
Ngoài ra, ánh sáng xanh còn được sử dụng trong liệu pháp ánh sáng, hỗ trợ điều trị các vấn đề tâm lý như:
- Rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD)
- Trầm cảm nhẹ do thiếu ánh sáng mặt trời
Tác hại của ánh sáng xanh (khi tiếp xúc không hợp lý vào ban đêm)
Ngược lại, nếu tiếp xúc với ánh sáng xanh nhân tạo – đặc biệt là từ các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính, tivi – vào ban đêm, cơ thể có thể gặp phải các vấn đề:
- Rối loạn giấc ngủ, do ánh sáng xanh làm giảm sản xuất melatonin vào buổi tối.
- Khó ngủ, mất ngủ, khiến cơ thể mệt mỏi, giảm năng suất làm việc vào ngày hôm sau.
- Gây mỏi mắt, khô mắt, nếu tiếp xúc với ánh sáng xanh cường độ cao trong thời gian dài.
Mặc dù ánh sáng xanh có những lợi ích rõ rệt khi sử dụng đúng cách – đặc biệt vào ban ngày – nhưng sự gia tăng sử dụng thiết bị điện tử hiện nay đang khiến ánh sáng xanh trở thành mối đe dọa lớn đối với sức khỏe mắt và giấc ngủ. Vì vậy, kiểm soát thời gian sử dụng thiết bị và tiếp xúc với ánh sáng xanh là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần.
Ánh sáng xanh gây ra tác động có hại gì?
Mặc dù ánh sáng xanh có thể mang lại một số lợi ích, nhưng việc tiếp xúc quá mức – đặc biệt là với các nguồn ánh sáng nhân tạo – có thể gây hại cho thị lực. Cụ thể, những tác động tiêu cực của ánh sáng xanh đến mắt bao gồm:
Mỏi mắt và khô mắt: Ánh sáng xanh phát ra từ các thiết bị kỹ thuật số như máy tính, điện thoại, tivi làm giảm độ tương phản hình ảnh, tăng áp lực thị giác, từ đó gây mỏi mắt. Đồng thời, ánh sáng xanh còn làm giảm tần suất chớp mắt, khiến lớp phim nước mắt bị ảnh hưởng và dẫn đến khô mắt.
Tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng: Tiếp xúc thường xuyên với ánh sáng xanh từ màn hình điện tử có thể làm tổn thương các tế bào cảm quang trong võng mạc, làm tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng – một tình trạng nghiêm trọng có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.
Gây hội chứng thị giác màn hình: Đây là tình trạng phổ biến khi người dùng tiếp xúc lâu dài với thiết bị điện tử. Triệu chứng bao gồm mờ mắt, khó tập trung, nhức mỏi mắt, khô mắt, song thị, đau đầu, đau cổ. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, hội chứng này có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa mắt.
Có thể gây đục thủy tinh thể: Thủy tinh thể hấp thụ ánh sáng xanh để bảo vệ võng mạc, nhưng quá trình này theo thời gian có thể góp phần vào sự lão hóa của thủy tinh thể và dẫn đến bệnh đục thủy tinh thể.
Ảnh hưởng đến thị lực ở trẻ em: Trẻ em tiếp xúc thường xuyên với ánh sáng xanh từ thiết bị điện tử có nguy cơ cao phát triển các vấn đề khúc xạ như cận thị và thị lực kém.
Ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ: Ánh sáng xanh làm ức chế quá trình sản xuất melatonin – hormone điều hòa giấc ngủ. Khi tiếp xúc với ánh sáng xanh vào ban đêm, bạn có thể cảm thấy khó ngủ, trằn trọc và giấc ngủ không sâu, gây ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
Giải pháp giúp giảm tác động có hại của ánh sáng xanh
Hiểu rõ ánh sáng xanh là gì, cũng như những lợi ích và tác hại của nó đối với sức khỏe thị lực, là bước đầu quan trọng để bảo vệ đôi mắt. Dưới đây là một số giải pháp hiệu quả giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của ánh sáng xanh:
Thường xuyên nghỉ ngơi cho mắt: Trong quá trình sử dụng thiết bị điện tử, nên áp dụng quy tắc 20-20-20 (cứ sau 20 phút, nhìn xa 20 feet trong 20 giây) để mắt được thư giãn và điều tiết tốt hơn.
Hạn chế tiếp xúc liên tục với thiết bị điện tử: Giảm thời gian sử dụng điện thoại, máy tính, tivi, đặc biệt vào buổi tối; đồng thời, dành thời gian tham gia các hoạt động ngoài trời giúp tăng cường sức khỏe mắt.
Giữ khoảng cách hợp lý với màn hình: Đảm bảo khoảng cách tối thiểu giữa mắt và thiết bị là 40–60cm khi dùng máy tính hoặc điện thoại, nhằm giảm áp lực lên mắt.
Sử dụng kính lọc ánh sáng xanh: Tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa mắt để lựa chọn kính chống ánh sáng xanh phù hợp khi làm việc lâu với thiết bị số.
Dùng thuốc nhỏ mắt: Bổ sung độ ẩm cho mắt để tránh tình trạng khô mắt, mỏi mắt do thiếu chớp mắt trong quá trình làm việc với màn hình.
Cài đặt chế độ lọc ánh sáng xanh trên thiết bị: Điều chỉnh độ sáng, kích hoạt chế độ “Night Shift”, “Dark Mode” hoặc sử dụng phần mềm lọc ánh sáng xanh để giảm độ chói và hạn chế tác hại lên mắt.
Bổ sung dinh dưỡng tốt cho mắt: Tăng cường các loại vitamin và khoáng chất như vitamin A, E, C, B6, B12, B9 trong khẩu phần ăn hàng ngày để duy trì sức khỏe võng mạc và phòng ngừa các bệnh lý về mắt.
Kiểm tra mắt định kỳ: Nên đi khám mắt ít nhất 2 lần mỗi năm để phát hiện và điều trị kịp thời các vấn đề về thị lực.
Ánh sáng xanh phát ra từ các thiết bị điện tử gây ra nhiều tác hại cho cơ thể do đó bạn nên tăng cường tham gia các hoạt động ngoài trời, hạn chế tiếp xúc với các thiết bị này. Hy vọng bài viết chia sẻ bài viết đến bạn bè và người thân yêu của gia đình mình.
